Moldova siyasetine Transdinyester'deki işgal korkusu hâkim

1990 yılında Doğu Avrupa’da bir bölge, Moldova’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. Transdinyester Moldova Cumhuriyeti adıyla kurulan ve Rusya yanlısı bir yönetime sahip olan de facto ülkede son günlerde savaş ve işgal söylentileri yayılıyor.

06/03/2023 20:00 Güncelleme: 05/05/2024 18:35

Transdinyester, Moldova’nın Ukrayna sınırında bulunan, sınır coğrafyası Şili’ye benzeyen bir bölge. Adını doğusunda bulunduğu Dinyester Nehri’nden alıyor.

Uluslararası camiada tanınırlığı olmayan bu de facto ülkenin; resmî dil, yazı biçimi, bankalar ve okullar gibi kurumları, bayrağı, para birimi, hükûmeti, yasama organı ve lideri gibi bağımsızlık alametleri bulunuyor.

2004 yılında yapılan nüfus sayımına göre, ülkede 555 bin 347 kişi yaşıyor ve ülke nüfusunda Moldovalılar, Ruslar ve Ukraynalılar hemen hemen benzer bir ağırlığa sahip.

2014'te openDemocracy’ye yazan Pål Kolstø, 200 bin Transdinyester vatandaşının Rusya pasaportu olduğunu aktarmıştı.

Hâlâ Sovyet sistemi ile yönetilen bu bölgede Rusya yanlılığı, başkanlık düzeyine kadar görülüyor. Başkan Vadim Krasnoselski de dâhil üst düzey Transdinyesterli politikacılar, Rusya’nın bölgeyi işgal etmesine dair isteklerini birçok platformda dile getirmişti.

Bölgede 2006 yılında düzenlenen bir referandumda vatandaşlara Rusya Federasyonu’na katılımı destekleyip desteklemedikleri soruldu.

Yüzde 79’a yakın bir katılımla gerçekleşen referandumda vatandaşların yüzde 98’i, Transdinyester’in önce bağımsız olmasını, sonra Rusya’ya katılmasını desteklediğini belirtti. Moldova’da Kişinev yönetimi bu referandumu tanımadı.

Ülkede hâlihazırda bin 500 kadar Rus askeri olduğu biliniyor.

MOLDOVA’DA KARIŞIKLIK BÜYÜYOR

Şubat ayına girilmesiyle Transdinyester’in tekrar Rusya-Ukrayna savaşı gündemine düşmesi bir oldu.

Ukrayna Başkanı Volodimir Zelenski, Avrupa Parlamentosu’nda yaptığı bir konuşmada, Rusya’nın Moldova’yı yok etmeyi ve Kişinev’de Moskova yanlısı bir yönetim kurmayı amaçladığını söyledi.

Moldova İstihbaratı da Zelenski’nin iddialarının doğrulandığını, ancak İstihbarat Ajansı’nın bundan haberdar olduğunu ve böyle bir olaya fırsat verilmeyeceğini açıkladı.

Daha sonrasında Moldova’da Başbakan Natalia Gavrilita, Rusya ile ilgili krizlerden ötürü istifa etti ve makama Dorin Recean atandı. İstifa, Rus füzelerinin Moldova hava sahasını ihlâl etmesinin ardından geldi.

Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın resmî Telegram kanalından Ukrayna askerlerinin Rus askeri kılığında Transdinyester’i işgal edeceği iddiası yayımlandı.

Halk arasında paniğe yol açan bu iddia, Moldova hükûmetinin bu iddiaları yalanlaması ve herhangi bir tehdidin olması hâlinde kamunun bilgilendirileceğini söylemesiyle savuşturuldu.

Transdinyester Başkanı Vadim Krasnoselsky, cevaben herhangi bir tehdit olmadığını, olduğu takdirde vatandaşları bizzat bilgilendireceğini aktardı. Transdinyester’de bu iddiaların üzerine bir askerî tatbikat da gerçekleştirildi.

ABD Başkanı Joe Biden da artan gerilimlere bir cevap olarak Washington’un Moldova’nın egemenliği ve toprak bütünlüğüne güçlü desteğini dile getirdi.

Moldova’da Moskova’ya yakınlığıyla bilinen partilerin bu süreçte hükûmet karşıtı protestolar düzenlemesi de Doğu Avrupa ülkesinde tedirginliğe sebep oldu.

Protestoların temelinde Rusya’nın, İstanbul’un onda biri büyüklüğünde bir ekonomiye sahip Moldova’ya gaz arzını kısması ve ülkede fiyat artışını tetiklemesi yer alıyor.

TRANSDİNYESTER İKİNCİ BİR CEPHE OLUR MU?

Analistler, Transdinyester’de son dönemde artan kargaşanın sebebinde Moskova’nın Ukrayna üzerine ikinci bir cephe açma düşüncesinin yattığını söylüyor.

1 Mart'ta Pivden (Güney) Harekat Komutanlığı Savunma Kuvvetleri Ortak Basın Merkezi Başkanı Natalia Gumenyuk, Transdinyester’de bulunan Rus kuvvetlerinin ikinci bir cephe açmaya yetecek güçte olmadığını söyledi.

Gumenyuk, açıklamasında, “Moldova sınırındaki durum Savunma Kuvvetleri’nin kontrolünde. Sabotaj ve sınır bölgelerine füze atılması gibi ihtimalleri tabii ki de göz ardı etmiyoruz, ancak şimdilik sınırın öteki tarafında herhangi bir aktivite yok” ifadelerini kullandı.

Transdinyester’deki bin 500 kişilik Rus kuvvetlerinin etkili bir tehdit oluşturmak için desteğe ihtiyaç duyacağını belirten Gumenyuk, coğrafi engellerden dolayı yardımların bu kuvvetlere ulaşmayacağını, Moldova’daki psikolojik operasyonların sosyo-politik düzene zarar verme amacı taşıdığını söyledi.

Moldova Başbakanı Recean, geçtiğimiz günlerde benzer bir açıklamada bulundu. Bükreş’te Romanya kanalı TVR’ye konuşan Recean, “Bence Rusya, bir gerginliği sürdürebilecek kaynaklara sahip değil. Buna karşılık Moldova Cumhuriyeti ise Transdinyester’de ortaya çıkabilecek bir sorunla baş edebilir” dedi.

Başbakan, askerî gerginlik ile düzeni bozma eylemlerinin farkının anlaşılması gerektiğini, Moldova’da herhangi bir askerî gerginlik olmadığını söyledi.

Buna karşın Moldova İstihbaratı Başkanı Alexandru Musteata, Rusya’nın Ukrayna’daki gidişata bağlı olarak 2023 yılında Moldova’yı işgal edebileceğini dile getirdi.

Aralık ayında TVR’ye röportaj veren Musteata, sorunun Rusya’nın Moldova’yı işgal edip etmeyeceği değil, ne zaman edeceği olduğunu söylemiş, işgal için 2023’ün ilk dört ayına işaret etmişti.

Vladimir Vladimiroviç Putin Rusya Federasyonu Volodimir Oleksandroviç Zelenski