Sosyal ve ekonomik alanda toplumsal refahı üretim araçlarının kamunun, devletin elinde olması, ekonomik etkinliklerin kâr yerine insanların gereksinimlerini karşılaması gerektiğini savunan sosyalizm; kapitalizmi ortadan kaldırmak üzere ortaya çıkmıştır.
Ekonomide küçük bir zenginler sınıfı oluşturulması yerine geniş kitlelerin yararına işletilmesi gerektiği savunan sosyalizm; devletin üretimde hâkim güç olarak ortaya çıkmasını temel alır.
Kişiler arası eşitlik vurgusu yapan sosyalizm, kamu yararı ve toplumu ön plana alır.
Sosyalist sistemlerde üretim araçları önce devletleştirilir ve özel sektör üretimden el çektirilir. Üretimden el çektirilen özel sektöre yabancı sermaye de dâhil edilir.
Toplumun sahip olduğu gayrimenkuller de, mülkiyetin sömürüye yol açması dolayısıyla devletleştirilmiştir. Devlet, hâkimiyetindeki mülkiyeti topluma ücretsiz kullanma hakkı tanır.
Almanya’da ortaya çıkan sosyalist ekonominin temel prensipleri özetle şunlardır:
1. Üretici güç olarak emek öne çıkar.
2. Devletçi ekonomi (üretim araçlarında devlet mülkiyeti) esastır.
3. Merkezi planlama vardır.
4. Kamu Yararının (genel hukukun / kamu hukukunun) ön plana çıkması çok belirgindir.
5. Tek partili siyaset tercih edilir, çünkü sınıflı toplumlarda olan burjuva siyasetinde olan siyasal yapının işçileri böldüğü görüşü savunulur.
