Yer kabuğu kayaçlarının ters yönlü sıkıştırma ya da gerilme kuvvetlerinin etkisiyle koparak birbiriyle yer değiştirmesiyle ortaya çıkan ‘kırık’ların jeolojide bilinen adıyla fay hatları depremlerin ana nedenidir.
Levhalarda oluşan sürtünme sırasında büyük kaya kütleleri arasında kalan ‘fay’ hattı adı verilen zayıf noktaların zorlanması ile biriken gerilme enerjisi, baskının da etkisiyle kırılmaları meydana getirir.
Yer sarsıntı veya zelzele anlamına gelen ‘deprem’, yer kabuğunda beklenmedik bir anda ortaya çıkan enerjinin boşlaması sonucunda meydana gelen sismik dalgalanmalar ve bu dalgaların yeryüzünü sarsmasıdır.
Depreme yol açan kayalardaki kırılma ya da kaymanın başladığı noktaya “deprem odağı”, bu noktanın tam üzerine rastlayan alana da “deprem merkezi” denir.
Depremin titreşimleri yerin altından yüzeye doğru yayılır. Bilim insanları, depremin sismik (Yunancada "titreyen Dünya" anlamına gelen "seismos" sözcüğünden türemiştir) dalgalarına aynı zaman şok dalgaları adını vermiştir.
Deprem odağından yayılan farklı türdeki şok dalgaları, içinden geçtikleri kayalarda değişik titreşimler oluşturur. Şok dalgalarının başlıca iki türü primer (birincil) ve sekonder (ikincil) olarak adlandırılır.
Primer ya da P dalgaları, içinden geçtikleri kayaları sıkıştırır ve gerer. Sekonder ya da S dalgaları kayaları aynı anda hem yukarı-aşağı, hem de iki yana doğru hareket ettirir. Yüzey dalgaları adı verilen diğer türdeki şok dalgalarının da değişik sarsıntı yaratıcı etkileri vardır.
Deprem Türleri Nelerdir?
1- Tektonik Depremler; Levhaların hareketleri sonucu oluşan depremlere tektonik depremler denir.
2- Volkanik Depremler; Volkanik patlamalar sonucu meydana gelen deprem çeşididir.
3- Çöküntü Depremler; Yeraltı madenlerinin erimesi, galerilerde meydana gelen çökmeler sonucu oluşan depremlere çöküntü depremler denir.
4- Tsunami; Japonca'da liman dalgası anlamına gelen tsunami, okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, gök taşı düşmesi, deniz altındaki nükleer patlamalar, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasına verilen isim.
