ABD ve Çin, Amerikan hava sahasına giren balon üzerinde anlaşamıyor

ABD’li otoriteler tarafından Çin’in casusluk faaliyetleri için kullandığı iddia edilen balon, Amerika Birleşik Devletleri hava sahasına girerek ve Montana’dan Güney Carolina’ya uzanan bir rotada seyahat etmişti.

Pekin yönetimi tarafından bir “hava gözlem aracı” olduğu ve rotasından çıktığı iddia edilen bu balonun 60 metre boyunda olduğu ve ekipman taşıyan kısmının bir yolcu uçağı büyüklüğünde olduğu biliniyor.

Balonun, Amerika’daki önemli tesislere ve ulusal güvenliğe ilişkin hassas bölgelerle iligili casusluk yaptığı iddia edilmişti. ABD güvenlik güçleri, balonu 4 Şubat’ta Güney Carolina sahili açıklarında bir F-22 jetinden atılan bir süpersonik füzeyle vurarak düşürmüştü.

ABD Başkanı Joe Biden, balonun düşürülmesini istediğini, ancak balondan düşebilecek enkaz ve parçaların halka zarar vermesini istemediğini belirtmişti.

Çin, balonun düşürülmesini “aşırı bir tepki ve uluslararası pratiğin açık bir ihlâli” olarak niteleyerek kınamıştı.

Çin’den yola çıkan ve Pekin tarafından sivil bir meteoroloji balonu olduğu savunulan, Washington idaresi tarafından da casusluk amaçlarıyla kullanıldığı şüphesiyle düşürülen bu balon var olan siyasî tansiyonlara bir yenisini eklemiş oldu. Çin Dışişleri Bakanı Yardımcısı Xie Feng, ABD’nin “sorumsuz güç kullanımında” bulunduğunu, Çin-ABD ilişkilerine “ciddi bir darbe” indirdiğini belirtti.

ABD’li yetkililer, enkaz araştırması yaparak balonun amaçlarıyla ilgili daha detaylı bilgi elde etmeyi amaçlıyor. Balondan kalan parçaların Çin’e verilmeyeceği kaydedildi.

Çin, kendilerine ait benzer bir balonun Latin Amerika semâlarında uçtuğunu doğruladı. Dışişleri Sözcüsü Mao Ning, balonun “Uçuş testleri için kullanılan sivil insansız bir hava aracı” olduğunu açıkladı.

Gözler, Pekin yönetiminden gelebilecek bir 'karşılık' kararına çevrilmiş durumda. Balonun sivil araç olduğunun kanıtlanması durumunda Washington büyük bir sorunla karşılaşabilir.

NEDEN BALON?

Çin’in gözlemleme ve istihbarat amaçlarıyla bir balon kullanmak istemesi, uydu teknolojilerinin geliştiği bu dönemde sorgulamaya açıldı.

The Conversation’a konuşan Colorado Boulder Üniversitesi’nden Havacılık ve Uzay Mühendisliği profesörü Iain Boyd, balonların yakından daha net görüntüleme imkânı sunduğunu söyledi.

Atmosferin alçak bölgelerindeki uyduların dünyanın çevresini çok hızlı (90 dakikada bir tur) dolaşmalarından ötürü, yüksek bölgelerindeki uyduların ise uzakta olmalarından ötürü her zaman kaliteli görüntü elde edemediğini ifade eden Boyd, yolcu uçaklarına yakın irtifada uçan balonların daha net görüntüler elde edebildiğini belirtti.

Boyd, aynı zamanda bu balonun yüksek bir teknolojiyle donatılmadığı için askerî herhangi bir amaca hizmet etmediğini ve Amerika’ya herhangi bir tehdit teşkil etmediğini, bu balonun "Çin’in bazı şeyleri ne kadar zorlayabileceklerini” görmek için yaptığı eylemlerden biri olduğunu düşündüğünü söyledi. Boyd, bu eylemin siyasî olarak gerçekleştirildiğini düşündüğünü de aktardı.

Cumhuriyet Gazetesi’ne yazdığı köşe yazısında Mehmet Ali Güller, ABD hava sahasını boydan boya dolaşan bu balonun bir “test balonu” görevi gördüğünü, Washington’un böyle durumlara nasıl tepki verdiği, reaksiyonların prosedürleri gibi önemli konularda ABD’yi test ettiğini yazdı. 

Al Jazeera’ya konuşan National Defense University profesörü David DeRoches, bu balonların ayrıca elektronik sinyaller toplama ve iletişimlere sızma faaliyetlerini de gerçekleştirebildiğini söyledi.

“İLK DEĞİLDİ”

NPR’dan Greg Myre, bu balonun ABD hava sınırlarına giren ilk Çin balonu olmadığını, daha önce Trump döneminde en az üç kez, Biden döneminde en az bir kez olmak üzere yakın dönemlerde en az toplam dört kere benzer olayların yaşandığını aktarıyor.

Myre’ın Hava Kuvvetleri Generali ve NORAD (Kuzey Amerika Hava Savunma Komutanlığı) Komutanı Glen VanHerck’ten aktardığına göre, ABD’nin bu olaylardan haberi yoktu.

Bu balonların ancak olaylar bittikten sonra öğrenildiğini kaydeden VanHerck, “Kuzey Amerika’ya gelen tehditleri fark etmek benim sorumluluğumda. Size bu tehditleri tespit edemediğimizi söyleyebilirim. Alan farkındalığımızdaki bu boşluğu gidermeliyiz” sözleriyle durumu anlatmıştı.

Yetkililer, bu girişlerin nasıl gerçekleştiğini açıklamamakla birlikte, geçmişe dönük olarak nasıl tespit edildiklerini de açıklamadı. Ancak bu girişlerin, güncel olandan farklı olarak, kısa süreli olduğu kaydedildi.

Eski ABD Başkanı Donald Trump, sosyal medya üzerinden kendi idaresi döneminde Çin balonlarının Amerikan hava sahasına girdiği bilgisini “yalan haber” olarak niteledi.

The Washington Post, Pentagon’un Kongre’yi Hawaii, Texas, Florida gibi konumlarda gerçekleşen balon girişleriyle ilgili bilgilendirdiğini kaydetti.

The Washington Post ayrıca Trump’ın Savunma Bakanı Mark Esper’ın Amerikan hava sahasına giren balonlardan haberdar edilmediğini söylediğini de aktardı.