S-400’ler ve CAATSA yasası

Türkiye’nin dış politikası, Rusya’dan alınan S-400’ler ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nin yaptırım kararları ile ilgili oldukça yoğun. Türkiye ve Rusya’nın son dönemde yaptığı tüm açıklamalar, S-400 füzelerinin teslimatlarının Temmuz ayı itibariyle gerçekleşmeye başlayacağı yönünde. ABD kanadından gelen açıklamalarda ise S-400’lerin Türkiye’ye girmesiyle birlikte, ABD’nin yaptırım yoluna gideceği kesin bir dille ifade ediliyor.

Türkiye'nin Rusya ile yaptığı S-400 anlaşmasının, ABD Kongresi'nin çıkardığı ABD'nin Countering America's Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA) yasası kapsamına girdiği geçtiğimiz günlerde açıklanmıştı. Kongre söz konusu açıklamalarında, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 satın alması durumunda CAATSA yasasının 231'inci maddesini ihlal edeceğini ve bu bağlamda yaptırımların gündeme geleceğini ifade etmişti. Bu madde, Rusya'nın istihbarat veya savunma sektörleri ile alışveriş yapan kişi veya kurumlara yönelik yaptırım uygulanmasını öngörüyor.

CAATSA nedir?

Countering America's Adversaries Through Sanctions Act - CAATSA, ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası olarak biliniyor. Kongre tarafından 2017’nin Ağustos ayında onaylanan yasa Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi ülkelere yakın zamanda uygulanan yaptırımların da  önünü açmış olan yasa aynı zamanda. Eylül 2018'de ise ilk kez Çin'in Merkezi Askeri Komisyonu'nun Cihaz Geliştirme Departmanı'na karşı CAATSA altında dolaylı yaptırım uygulandı.

Söz konusu yasa, Rusya'nın Kırım'ı egemenliği altına almak istemesi ve Ukrayna'nın doğusunda bulunan ayrılıkçıları desteklemesine karşı dönemin Başkanı Barack Obama tarafından 2016'da uygulamada olan bir takım yaptırımları güvence altına alıyor. ABD’nin şimdiki Başkanı Donald Trump’da, Kongre'nin baskısı üzerine CAATSA'yı 2017'de imzalamak zorunda kaldı.

Başkan'ın Rusya, İran ve Kuzey Kore'ye yaptırımları kaldırma yetkisini sınırlıyor. Yasanın çıkarıldığı dönem ABD'deki 2016 başkanlık seçimlerine Rusya'nın Donald Trump lehine müdahale ettiği yönündeki tartışmaların yoğunlaştığı bir dönemdi. Trump "anayasaya aykırı bazı içerikler" taşıdığını ve başkanın dış politikayı yönlendirme yetkisini Kongre'nin sınırladığını belirtmekle birlikte, ulusal birliği sağlama adına yasayı imzaladığını ifade etmişti.

CAATSA neyi içeriyor

CAATSA yasası, teknoloji güvenliği, petrol, finans, insan hakları ihlalleri, savunma  sistemleri, istihbarat kurumlarıyla ilişkiler ve uygulanan yaptırımların ihlal edilmesi, gibi faaliyetler için yaptırım uygulanmasını içeriyor. Yasa temel olarak özünde Rusya’nın petrol, gaz, savunma, güvenlik ve finans sektörlerine yönelmiş olan yaptırımlar amaçlıyor.

CAATSA kapsamında Türkiye'ye ne tür yaptırımlar uygulanabilir?

ABD’nin Türkiye’ye uygulayacağı yaptırımların bir kısmı sembolik olabileceği gibi, diğer bir bölümü de ciddi olabilir ve mali yaptırımlara kadar gidebilir. Uzmanlara göre, Trump Türk ekonomisine en az zarar verecek ve ilişkileri en az gerecek yaptırımları tercih edecek. Buna, Rahip Brunson krizi döneminde uygulanan yaptırımlar örnek teşkil edebilir.

Söz konusu dönemde, ABD'ye gitme planı bulunmayan bakanlarının Amerika'ya gitmesi yasaklanmıştı. Amerika'da mal varlığı olmayan bazı bakanların ise, Amerika'daki mal varlıkları dondurulmuştu ve bu yaptırımların etkisi yok denecek kadar azdı aslında. ABD'nin Türkiye’nin demir ve çelik ihracatına ek yaparak gümrük vergisi getirmiş olmasıda, Türkiye'nin toplam ihracatı bakımından ciddi bir önem taşımıyordu.

Geçmiş dönemde Washington’ın Türkiye'ye uyguladığı söz konusu yaptırımların içi oldukça boştu fakat bu içi boş yaptırımların bile Ağustos ayında Türk ekonomisini allak bullak ettiği su götürmez bir gerçekti.

CAATSA kapsamında Türkiye'ye ne tür yaptırımlar uygulanacağı henüz kesinleşmedi ama Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Washington ile Ankara arasında yaşanan S-400 gerilimi konusunda Türkiye'nin ABD'den gelebilecek olası yaptırımlara hazır olduğunu belirtti.