Afganistan narkotik devlete mi dönüşüyor?

Taliban yönetimindeki Afganistan’ın en büyük problemlerinden biri ekonomi. Afyon tedarikinde dünyada ilk sırada yer alan Afganistan, ilerleyen zamanlarda ekonomik krizden çıkmak için uyuşturucu üretimini artırabilir. Son yıllarda Afganistan’dan Rusya’ya artan uyuşturucu trafiği ise en iyi pazarın nerede olduğunu gösteriyor.

26/08/2021 07:45 Güncelleme: 24/05/2022 17:42

Afganistan’da Taliban’ın kontrolü ele geçirmesinin ardından ülkedeki bütün faaliyetler ya durdu ya da durma noktasına geldi. Yıllardır süren savaşın getirdiği ekonomik krizle mücadele eden halk, Taliban yönetiminde daha ağır koşullarla karşı karşıya kaldı.

Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) Afganistan’a yapılan ödemeleri askıya almasından birkaç gün sonra Dünya Bankası da ülkedeki projeler için finansmanı durdurdu. Öte yandan, Beyaz Saray Afganistan Merkez Bankası’nın ABD’de bulunan varlıklarını (yaklaşık 9 milyar dolar) dondurarak hiçbir varlığın Taliban’a verilmeyeceğini söyledi.

EKONOMİK ÇÖKÜŞE ÇOK AZ KALDI

Afganistan’da çoğu banka, devlet daireleri, pasaport müdürlüğü, vize ofisleri ve organizasyon alanları kapalı. ATM’lerde nakit bulunmuyor. Küçük işletme sahipleri ise ülkeden kaçmaya çalışan Afganların yanı sıra ülkede kalan ve kriz yüzünden para harcamak istemeyen halk nedeniyle müşteri sıkıntısı çekiyor.

Uzmanlar, Afganistan’ın ekonomik çöküşe doğru gittiği yönünde uyarıda bulundu. Ülkenin nakde dayalı ekonomisi, Taliban’ın başa gelmesiyle büyük bir belirsizlik içine düştü. Kamu atamaları yapan Taliban, Afganistan Merkez Bankası’nın başına Hacı Muhammed İdris’i getirdi. Ancak uzmanlar, İdris’in eski bir öğretmen olduğu ve bu konuda hiçbir deneyiminin olmadığını belirtti.

Eski bir Alman diplomat ve Taliban yaptırımları üzerinde çalışan BM yetkilisi Hans-Jakob Schindler, Afganistan'ın kısa vadeli ekonomik geleceğinin korkunç olduğunu söyledi. Ekonomik çöküşün birkaç hafta veya ay içinde gerçekleşebileceğini belirten Schindler, “Uyuşturucu, madencilik ve üretim dışında dış yardımlar tarafından sağlanan nakit akışı olmadan pek bir şey olmuyordu” dedi.

UYUŞTURUCU TİCARETİ ARTIYOR

Dünyanın en büyük afyon tedarikçisi olan Afganistan’ın ürettiği tek yasa dışı uyuşturucu bu değil. Son dört yılda Afganlar, kristal veya meth olarak da bilinen metamfetamin üretiminde de faaliyetlerini artırdılar. Hatta bazı bölgelerde metamfetamin üretiminin afyonu geride bıraktığı belirtiliyor.

ABD’nin geri çekilmesiyle birlikte, bazı Avrupa Birliği yetkilileri Afganistan’da üretilen metamfetaminin Avrupa için tehlike oluşturabileceği yönünde uyarıda bulundu. Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi'nin (EMCDDA) Kasım 2020 tarihli raporunda, Afganların 2013'ten beri mutfak büyüklüğündeki laboratuvarlarda öksürük şurubu gibi reçetesiz satılan ilaçlardan metamfetamin ürettikleri kaydedildi.

Öte yandan, yerel bir bitkiden metamfetamin üretilebildiğini keşfeden Afganlar, son dönemde üretimi artırdı. EMCDDA yetkilileri, düşük maliyetli uyuşturucu üreticilerinin faaliyetlerinin oldukça kısa sürede hızlandığını ve ileride tehlike yaratabileceğini söyledi. Afganların ürettiği uyuşturucuların büyük çoğunluğu Balkan ülkeleri ve maalesef Türkiye üzerinden en büyük pazar olan Avrupa’ya satılıyor.

EMCDDA analisti Laurent Laniel, "Bir miktar Afgan metamfetamininin Türkiye'ye gittiğine inanıyoruz. Eğer Türkiye'ye ulaşırsa, bazılarının Avrupa'ya da ulaşacağını varsayıyoruz" dedi.

İngiltere merkezli Denizaşırı Kalkınma Enstitüsü (ODI) tarafından bu ay yayınlanan bir araştırma, İran sınırındaki Nimruz’da Taliban'ın nasıl finanse edildiğini inceledi. Gelirin çoğunluğunun uyuşturucu değil, sınırı geçen yasal malların vergilendirilmesi sonucu elde edildiği tespit edildi. Ancak ODI yetkilileri, tonaj açısından eyalette afyondan daha fazla metamfetaminin üretildiği veya taşındığı sonucuna vardı. Araştırmalar, İran-Pakistan sınırında hızla büyüyen bir metamfetamin ticaretine işaret etti.

EN BÜYÜK UYUŞTURUCU PAZARI RUSYA

Yetkili makamlar, Afganistan’da üretilen uyuşturucunun Avrupa’da yayılmasından endişe duyarken, Afganların gözünü çevirdiği bir diğer pazar olarak Rusya dikkat çekti. Rusya Federal İstatistik Servisi (Rosstat) raporuna göre, Rusya’da son bir yılda uyuşturucu kaynaklı ölümler yüzde 60 arttı.

Sputnik’e konuşan Rusya Dışişleri Bakanlığı Yeni Tehlike ve Tehditler Dairesi Başkanı Vladimir Tarabrin ise Afganistan’dan Rusya’ya uyuşturucu kaçakçılığının arttığını söyledi. Güney güzergahında ve Balkan güzergahının Kafkas kolunda hareketliliğin arttığını belirten Tarabrin, mücadeleye devam edeceklerini ifade etti. Ayrıca, Afganistan’daki uyuşturucu endüstrisinin en yüksek olduğu dönemde ABD ve NATO güçlerinin ülkede bulunduğuna da dikkat çekti.

Afyon ve metamfetamin gibi uyuşturucuların üretimi Afganistan’da artmaya devam ediyor. Ancak geçen hafta açıklama yapan bir Taliban sözcüsü, uyuşturucu kaçakçılığı ve üretimini yasaklama sözü verdi.

Taliban’ın bu sözü, kendini meşru bir hükümet olarak konumlandırmaya çalışma çabasıyla uyumlu bir hamle. Öte yandan, bazı uzmanlar metamfetamin ve afyon üretilen alanların birçoğunun önceden beri Taliban’ın zımni kontrolü altında olduğunu belirtti. Ekonomik çöküşün geri döndürülemez bir noktaya ulaşması halinde yasa dışı uyuşturucu üretimi yasaklanmak yerine teşvik edilebilir.

Türkiye Amerika Birleşik Devletleri