ABD ''soykırım'' politikasıyla ne amaçlıyor?

ABD Başkanı Joe Biden’in 1915 olaylarının yıl dönümüyle ilgili 24 Nisan'da yaptığı açıklamada "Ermeni soykırımı" ifadesini kullandı. Biden’in açıklaması, son dönemde gergin seyreden Türk-Amerikan ilişkilerini nasıl etkileyecek? ABD son dönemde izlediğini ‘’soykırım’’ politikasıyla neyi amaçlıyor?

26/04/2021 17:55 Güncelleme: 26/04/2021 17:55

Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yeni başkanı Joe Biden, 1915 olaylarının yıl dönümüyle ilgili 24 Nisan'da yaptığı açıklamada "Ermeni soykırımı" ifadesini kullandı. Ayrıca Biden, "Tarihi onaylıyoruz. Bunu suçlamak için değil, asla tekrarlanmamasını sağlamak için yapıyoruz" dedi.

Biden’den önceki tüm ABD başkanları, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) müttefiki olan Türkiye ile ilişkilerinin bozulmaması adına, 1915 olayları için ‘’soykırım’’ yerine “felaket” veya “tarihin karanlık dönemi” gibi ifadeler kullanmayı tercih ediyordu. Biden’in bu açıklaması, zaten bir süredir gergin olan Türk-Amerikan ilişkilerinin nasıl etkileneceği sorusunu gündeme getirdi.

TÜRKİYE’DEN TEPKİ GECİKMEDİ

Dişişleri Bakanlığı, yayınladığı basın bildirisinde, “ABD Başkanı'nın radikal Ermeni çevreleri ile Türkiye karşıtı grupların baskısı altında 24 Nisan tarihinde yaptığı 1915 olaylarına dair açıklamayı kabul etmiyor ve en şiddetli şekilde telin ediyoruz. Söz konusu açıklamanın konuya dair bilimsel ve hukuki bir temele, bulguya dayanmadığı ortadadır. 1915 olaylarına ilişkin olarak, uluslararası hukukta tanımlanmış olan soykırım ifadesinin kullanılabilmesi için gereken şartların hiçbiri mevcut değildir" ifadeleri kullanıldı.

“Sözcükler tarihi değiştiremez, yeniden yazamaz.”

Tarihimiz hakkında kimseden ders alacak değiliz. Siyasi fırsatçılık barış ve adalete karşı en büyük ihanettir.

Tek dayanağı popülizm olan bu açıklamayı tümüyle reddediyoruz.#1915Olayları
— Mevlüt Çavuşoğlu (@MevlutCavusoglu) April 24, 2021

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Ömer Çelik, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile birlikte İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Joe Biden’in 1915 olaylarını soykırım olarak tanımasına ilk tepki gösteren isimler oldu.

Tepkilerin temelinde 1915'te yaşananların "soykırım" olarak tanımlaması için herhangi bir hukuki kanıtın bulunmadığı görüşü yatıyor.

‘’SOYKIRIM’’ İFADESİ NE ANLAMA GELİYOR?

ABD Başkanı Joe Biden’in 1915 olaylarıyla ilgili ifadelerini analiz eden uzmanlar, açıklamayı "siyasi" olarak nitelendirirken, bunun Türkiye'yi hukuki açıdan doğrudan etkilemeyeceğini kaydediyor.

İlk kez 1946’da Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nda gündeme gelen ‘’soykırım’’ kavramı, Nazilerin Yahudilere uyguladığı kıyımdan sonra ortaya çıktı.

Tarihçilere göre ise bu açıklamada, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yaşananlar eleştiriliyor. Biden'in konuşmasında, 'Türkiye ve Türk milletine' bir atıfta bulunulmamış olması, bunun göstergesi. Ayrıca Biden'in önceki başkanlardan farklı bir tutum izleyerek olayı tamamen tarihi açıdan değerlendirerek Türkiye-Ermenistan ilişkilerini referans almamış olması da bir diğer önemli husus.

Biden'ın açıklamasında "Bunu suçlamak için değil bir daha tekrarlanmaması için yapıyoruz" ifadesini kullanarak kayda geçirmesi ise Washington'un Türkiye'ye yönelik davalar açısından destekleyici olmayacağı mesajı olarak algılandı.

ABD’NİN ‘’SOYKIRIM’’ POLİTİKASI

Washington yönetiminin son dönemde ‘’soykırım’’ politikasına olukça ağırlık verdiği çok açık. Bir önceki Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Biden'ın göreve gelmesinden bir gün önce Çin'in, Uygur Türklerine "soykırım" ve "insanlığa karşı suç" işlediğini açıklamıştı. Uluslararası Ceza Mahkemesi geçtiğimiz aralık ayında Uygur Türklerine uygulanan şiddeti incelemeyi reddetti. Ancak ABD yönetimi, Çin’in üst düzey isimlerine ve devlet kurumlarına yaptırım uygulamaya başladı.

2016’da dönemin ABD Dışişleri Bakanı olan John Kerry de, IŞİD’in soykırım işlediğini söylemişti fakat bu yalnızca sembolik bir açıklama olarak kaldı. ABD’nin Çin üzerinden sürdürdüğü soykırım politikasını değerlendiren uzmanlara göre, ABD’nin bu konuda Türkiye’ye bir yaptırımı olamaz.

TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİ NASIL ETKİLENİR?

Özellikle daha önce stratejik çıkarları doğrultusunda bir araya gelen iki ülke ilişkilerinde tarihi bir kırılma yaşanması muhtemel. Ancak Türkiye’nin NATO çizgisi ve Batı yöneliminden kopmadan yürüttüğü diplomasiye devam etmesi öngörülüyor. Erdoğan ve Biden'ın 14 Haziran'da Brüksel'de düzenlenecek NATO liderler zirvesinde ikili görüşme gerçekleştirme kararına varması, Türkiye’nin bu politikadan sapmayacağının en önemli göstergesi.

Biden’in soykırım iddiasına rağmen cumhurbaşkanları düzeyinde temas kurma niyetlerinin sürmesi ilişkilerin tamamen bozulmasını istemedikleri şeklinde değerlendiriliyor. Bununla birlikte Biden dönemindeki ilişkinin niteliksel olarak geçmiş dönemlerdeki Türk-Amerikan müttefiklik ve stratejik ortaklık ilişkisine çok da benzemeyeceği öngörülüyor.

ABD 1915 OLAYLARINI SOYKIRIM OLARAK TANIMLAYARAK NE AMAÇLIYOR?

Öte yandan Amerika’nın uzun yıllardır ülkesindeki siyahilerin yanı sıra Vietnam, Japonya, Afganistan ve Irak'ta yapmış oldukları düşünüldüğünde, şu an izlemekte olduğu ‘’sözde soykırım’’ politikasından kendisinin de zararlı çıkabileceğine yönelik görüşler hakim.

Biden’in sözleri yalnızca uluslararası toplumda Türkiye'nin itibarını düşürmek amacı ile yapılan bir açıklamadan ibaret.

Türkiye'nin Washington büyükelçisi olarak görev yapmış emekli büyükelçilerden Namık Tan’a göre, Biden Türkiye ile ilişkilerde insan hakları konusuna verdiği önemi göstermek için 1915 olaylarını "soykırım" olarak tanımladı. Ancak bu tutumun Amerika'yı "çok büyük bir yanlışa" sürüklediğinin altını çizen Tan, “Tarihi açıdan son derece tartışmalı bir konuda tüm Türk halkını karşınıza almak çok büyük bir yanlış, tarihi bir hata" diyor.

TÜRKİYE’DEN MİSİLLEME GELECEK Mİ?

Bununla birlikte Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan ABD’ye yönelik henüz bir misilleme gelmedi. Geçmişte meydana gelen benzer durumlarda büyükelçinin istişareler için çağrılması, siyasi ve askeri işbirliklerinin askıya alınması gibi birçok adım Ankara tarafından atılmıştı.

Türkiye'nin bu adıma karşı nasıl bir siyaset izleyeceği, misilleme uygulayıp uygulamayacağına ilişkin net pozisyonunun Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanması bekleniyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bugünkü kabine toplantısının ardından yapacağı açıklamada bu konuyu geniş bir şekilde değerlendirmesi öngörülüyor.

Türkiye Joe Biden Amerika Birleşik Devletleri Recep Tayyip Erdoğan Devlet Bahçeli