Sözde stratejik ortaklık: Türkiye-ABD-Rusya üçgeni
Pentagon, Türkiye'nin F-35 programından çıkarılmasını resmileştirdi. Ödeme yaptığı halde F-35 uçaklarını alamayan Türkiye’nin kaybı 12 milyar dolara ulaştı. Washington, Ankara’ya geri ödeme yapacak mı? Türkiye’nin alternatifleri ve Rusya ile işbirliğinin perde arkasına dair merak edilen tüm detaylar haberimizde…
Fethiye Mutaf Narin / INTELL4
fethiyemutaf@intell4.com
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Savunma Bakanlığı Pentagon, Rusya’dan S-400 savunma sistemi satın aldığı için Türkiye’nin F-35 savaş jeti programından çıkarılmasını resmileştirdi. Ankara, Washington’a 1,25 milyar dolarlık ödeme yapmasına rağmen F-35 jetlerini alamadı.
Donald Trump’ın ardından Amerika’da başkanlık koltuğuna Joe Biden’ın oturmasıyla, 'Türkiye’ye yönelik S-400 baskısı' arttı. Ankara her fırsatta sorunu çözmek için yeni formül arayışlarına girse de bu arayış sonuç getirmedi. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın, iki ülke arasındaki gerginliği çözmek için sunduğu ‘’Girit modeli" önerisi ABD kanadında karşılık bulmadı.
Washington yönetimi, ABD’nin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası (CAATSA) kapsamındaki yaptırımları S-400’ler gerekçesiyle Türkiye’ye karşı devreye soktu ve S-400’lerin satın alınmasında rol oynayan kişilere yaptırım kararını uygulamaya başladı. Türkiye’nin F-35 savaş jeti programından çıkartılması her iki ülke içinde sürpriz değil. Ancak şimdi sadece Türk-Amerikan ilişkisinde değil, Türkiye-NATO ilişkisinde de büyük sorun var.
F-35 krizi hakkında bilinmesi gerekenlerSavunmaTÜRKİYE F-35’LERE YAPTIĞI ÖDEMEYİ GERİ ALABİLECEK Mİ?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin uçaklar için 1,25 milyar dolar ödediğini açıkladı. Ayrıca Türkiye’nin yaptığı ödemeyi Amerika’dan isteyeceğini belirten Erdoğan, ‘’Yanlış bir hamlede bulunurlarsa meseleyi uluslararası tahkim mahkemesine götürürüz. Şimdiye kadar yaptığımız ödemeleri geri isteriz” dedi.
Peki, Türkiye bu ihtilafı uluslararası tahkime taşıyabilir mi? Anlaşma şartları buna izin veriyor mu?
TBMM’de 22 Mayıs 2008 tarihinde onaylanan 5764 numaralı “Müşterek Taarruz Uçağının Üretimi, Desteklenmesi ve Sürekli İyileştirilmesine İlişkin Mutabakat Muhtırası ve Buna Dair Mali Yönetim Esasları Dokümanının Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun” anlaşmanın maddelerini içeriyor.
Anlaşmanın 17’inci maddesi taraflar arasında meydana gelen herhangi bir anlaşmazlığın nasıl çözümleneceğini açıkça ortaya koyuyor. Buna göre anlaşma tarafların uluslararası mahkeme veya tahkime gitmesine izin vermiyor, anlaşmazlıkların taraflar arasında görüş alışverişiyle çözülmesini öngörüyor.
Resmi Gazete’de 31 Mayıs 2008’de yayımlanan kanunun 17. maddesi şöyle:
“Katılımcılar arasında işbu MM [Mutabakat Muhtırası] bünyesinde yada bununla ilişkili olarak ortaya çıkan anlaşmazlıklar, yalnızca Katılımcılar arasında görüş alışverişi yoluyla çözülecek ve sorunun çözümü için bir kişiye, bir ulusal mahkemeye, bir uluslararası mahkemeye, ya da başka herhangi bir kişi veya kuruluşa başvurulmayacaktır”
12 MİLYAR DOLARLIK ZARAR
Öte yandan, Türkiye F-35 jetlerine her ne kadar 1,25 milyar dolarlık ödeme yapmış olsa da, zararı 12 milyar doları buluyor. Çünkü ülkemiz, hem üretim zincirinden çıkarıldı hem de Türkiye’ye F-35 uçaklarının verilmesi engellendi. Bu nedenle Türk savunma sanayiinin 12 milyar doları bulan bir kaybı söz konusu.
5-G teknolojisi F-35’lere karşı tehdit barındırıyorTürkiyeRUSYA İLE SU-57 İŞBİRLİĞİ SÖZ KONUSU
Ankara, Washington’dan gelecek yaptırımlarla karşı karşıyayken, 2017’de S-400 anlaşması yaparak tercihini Rusya’dan yana kullanmıştı. Ankara’nın S-400 tercihi Türkiye’yi çok zor bir noktaya taşıdı ancak bu durum Rusya ile yeni bir işbirliğinin kapısını araladı.
ABD’nin Türkiye’yin F-35 programından çıkarılmasını resmileştirmesinin ardından, Ankara’nın Moskova ile yeni anlaşmaya varabileceği konuşuluyor. İki ülkenin F-35 karşılığı olan Su-57 için masaya oturmadı oldukça muhtemel.
Nitekim Cumhurbaşkanı Erdoğan’da, Türkiye'nin alternatif olarak Rusya'ya yönelebileceğini ifade etmişti. Erdoğan, "Özellikle F-35'ler konusunda Amerika şu andaki tutumunu devam ettirirse biz tabii başımızın çaresine bakacağız. Su-35 mi, F35 mi veya Su-57 mi vesaire gibi" ifadelerini kullanmıştı.
Geçtiğimiz ay Rusya da, Su-35 ve Su-57 savaş uçakları konusunda Türkiye'ye teknik detayların iletildiğini ve teklif gelmesi halinde satış görüşmesine hazır olduklarını belirtmişti.
Ancak son bir ayda Rusya ile Türkiye’nin anlaşmazlık yaşadığı bazı noktalar var.
Türkiye, Rusya’nın kriz yaşadığı Ukrayna’ya SİHA satışı gerçekleştiriyor. Putin yönetimi ise bu durumdan son derece rahatsız. Hatta geçtiğimiz günlerde Rusya, ‘Türkiye’nin Ukrayna’ya SİHA satışını durdurmadığı takdirde, Türk-Rus ilişkilerinin gözden geçirileceğine’ yönelik bazı açıklamalarda bulundu.
Putin’in açıklamasını analiz eden uzmanlar, bu etapta Rusya’yla işbirliğinin de kolay olmadığına ilişkin yorumlar yapıyor. Bununla birlikte Rusya’nın Ukrayna ile anlaşma masasına oturma ihtimali de söz konusu. Önümüzdeki günlerde iki ülke arasındaki gerilim azaldığı takdirde, Türkiye ile Rusya’nın da savaş uçakları konusunda bir araya gelmesi öngörülüyor.
Fethiye Mutaf Narin / INTELL4
fethiyemutaf@intell4.com
Rusya Türkiye’nin savaş uçağı geliştirmesini istemiyor mu?Türkiye